W przyjętym przez nas rozumieniu kategoria „polaryzacja społeczeństwa” to stan dwubiegunowości w obszarze świadomości społecznej, dotyczący systemu wartości. Dwubiegunowość oznacza, że w danym społeczeństwie – w odniesieniu do wielu istotnych obszarów życia społecznego – występują rozbieżne wzory wartości. Inaczej mówiąc, nie ma systemu wartości, który byłby podzielany przez większość tego społeczeństwa. Polaryzacja światopoglądowa oznacza również tendencję do nadawania wyższej rangi wartościom własnej zbiorowości oraz skłonność do narzucania własnych wartości innym zbiorowościom. Zjawisko polaryzacji dotyczy kwestii ustrojowych, takich jak rola państwa i jego instytucji w życiu społecznym, oraz zasad regulujących funkcjonowanie gospodarki. Polaryzacja obejmuje kluczowe obszary życia społecznego: ustrój polityczny, wzory życia rodzinnego, kwestie obyczajowe czy praktyki religijne. Przyjmujemy, że polaryzacja jest procesem, w ramach którego różnice między ludźmi oraz towarzyszące im konflikty utrwalają się, nabierają znaczenia symbolicznego i wreszcie zyskują status antagonistycznych kryteriów identyfikacji tożsamości zbiorowej („my” – „oni”, „swoi” – „obcy”).

Ruszkowski P., Przestalski A., Maranowski P. (2020). Polaryzacja światopoglądowa społeczeństwa polskiego a klasy i warstwy społeczne. Collegium Civitas Press, s. 5-6.

Taka niewidzialna selekcja tego, co widzimy i tego, czego nie widzimy, może mieć odczuwalny wpływ na nasz światopogląd, zamykając nas w specyficznej „bańce” informacyjnej – filter bubble. W skali mikro taki filtr uniemożliwia dotarcie do informacji, z którymi możemy się nie zgadzać, które mogą wydać nam się niewygodne, kontrowersyjne, ale które powinny dotrzeć do świadomości, aby poszerzyć wiedzę o świecie. W skali makro taki filtr może prowadzić do poważnego osłabienia dyskursu publicznego – obracając się wyłącznie w gronie osób, które lubimy i konstruując wyobrażenie o świecie na podstawie informacji, z którymi się zgadzamy, jesteśmy mniej skorzy do dyskusji, stanowiącej przecież podstawę zdrowej demokracji. Jednocześnie rodzą się pytania o etykę. Algorytmy dokonujące selekcji treści robią to na podstawie czysto obiektywnych kryteriów ważności, operując zupełnie poza wymiarem etyki.

Malinowski B., (2016). Jak Facebook zamyka nas w bańce informacyjnej. Algorytm filtrujący newsfeed a zjawisko filter bubble. Zarządzanie Mediami, (Tom 4, Numer 1), s. 16.

filter bubble: cyfrowa bańka, będąca efektem internetowej personalizacji, filtrującej i blokującej dopływ części informacji. Według autora tego pojęcia filter bubble to „osobiste i niepowtarzalne uniwersum informacyjne, w którym każde z nas żyje online” (Pariser 2011).

Malinowski B. (2016). Jak Facebook zamyka nas w bańce informacyjnej. Algorytm filtrujący newsfeed a zjawisko filter bubble. Zarządzanie Mediami, (Tom 4, Numer 1), s. 19.

Cyfrowe „bańki” informacyjne mogą stanowić zagrożenie dla społeczeństwa, zubażając dyskurs publiczny i czyniąc ludzi bardziej podatnymi na propagandę i manipulację. Tradycyjne media jeszcze do niedawna stanowiły rolę tzw. gatekeepers, czyli instancji decydującej o tym, jakie informacje powinny trafić do opinii publicznej i w jakiej formie. Rola gatekeepera była nierozerwalnie związana ze spójną etyką dziennikarską, która wymaga nie tylko obiektywności i rzetelności,
ale także prezentowania odmiennych punktów widzenia i informacji często niewygodnych, niepożądanych, a jednak potrzebnych.

Brzóska P., Nowak B. (2019). Fałsz w erze mediów społecznościowych, czyli różnice indywidualne, bańki informacyjne i podatność na fake newsy, s. 21. a zjawisko filter bubble. Zarządzanie Mediami, (Tom 4, Numer 1), s. 19.

Stereotyp to schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną, określającą ich społeczną tożsamość cechę, taką jak płeć, rasa, narodowość, wiek czy zawód. Schemat taki jest zwykle nadmiernie uproszczony, nadogólny (wszyscy członkowie grupy „są tacy sami), niepodatny na zmiany w wyniku nowych informacji oraz społecznie podzielany, stanowiąc element kultury jakiejś społeczności.

Wojciszke B. (2011). Psychologia społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 475.

Pojęcie pokrewne to uprzedzenie, czyli negatywny lub (rzadziej) pozytywny stosunek do członków jakiejś grupy utrzymywany z tego powodu, że są jej członkami. Najczęstsze postaci uprzedzeń to etnocentryzm — odrzucanie osób należących do grup kulturowo i/lub rasowo odmiennych, a akceptowanie osób kulturowo podobnych, rasizm (np. antysemityzm), nacjonalizm czy szowinizm i seksizm.

Wojciszke B. (2011). Psychologia społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 475.

Natomiast dyskryminacja to wrogie lub niesprawiedliwe zachowanie wobec osób zaliczających się do stereotypizowanej grupy — na podstawie samej przynależności do grupy, a nie indywidualnych własności danego człowieka.

Wojciszke B. (2011). Psychologia społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 475.

• Wojna Idei – Dlaczego wszyscy są wkurzeni?
• Strefa Prawa Uniwersytetu SWPS – Polaryzacja: czy czeka nas walka pokoleń? Piotr Trudnowski, dr Marta Żerkowska-Balas
• Bez/Schematu – 5 narzędzi i aplikacji, które pomogą Ci wyjść z bańki informacyjnej
• Mateusz Chrobok – Czym jest bańka informacyjna, czyli dlaczego nie widzisz większości Internetu?
• Wojna Idei – Komory echa | Idea w 2 minuty
• Radio SuperNova – Czym są bańki informacyjne. Dlaczego czujemy się w nich tak komfortowo?
•  DoradcaTV – Fake newsy i bańki informacyjne oraz ich wpływ na Twoje pieniądze / Nic Za Darmo #2
•  Strefa Prawa Uniwersytetu SWPS – Pułapki poznawcze w Internecie – dlaczego w nie wpadamy i co to o nas mówi? – dr Jakub Kuś
•  Dunaj Instytut Dialogu – Czym są STEREOTYPY i jak możemy im zapobiegać?
•  Centrum Współpracy i Dialogu UW – Różnice i stereotypy- czyli o ludzkim postrzeganiu inności
•  Wszechnica FWW – Stereotypy i uprzedzenia w kulturze i społeczeństwie – Maria Misztal-Cole
• Psychological Path of Life
  Psychological Path of Life – Stereotypy, dyskryminacja, uprzedzenia // 3 przeszkody rozwoju świadomości.
• Wojna Idei – Dyskryminacja pozytywna i jej negatywne skutki #22
•  Wojna Idei – ak działają uprzedzenia? | Eksperyment niebieskoocy vs brązowoocy